Bursa Teknik Üniversitesinde (BTÜ) “Batı’nın İslamsız İslam Arayışı: Arnavutluk’ta Bektaşi Devleti Projesi” başlıklı panel düzenlendi. Panelde, Bektaşiliğin tarihi ele alınırken, uluslararası hukuk ve siyaset çerçevesinde söz konusu devletin kurulup kurulamayacağı konuşuldu.
Mimar Sinan Yerleşkesi Turkuaz Salon’da düzenlenen “Batı’nın İslamsız İslam Arayışı: Arnavutluk’ta Bektaşi Devleti Projesi Paneli’nde; AK Parti Bursa Milletvekili Osman Mesten, BTÜ Rektörü Prof. Dr. Naci Çağlar, Yıldırım Kaymakamı Metin Esen, Rektör Yardımcıları Prof. Dr. Beyhan Bayhan, Prof. Dr. Sinan Uyanık ve Prof. Dr. Barış Tamer Tonguç, Genel Sekreter Selim Uzun, akademisyenler, öğrenciler ve çok sayıda katılımcı yer aldı. Panelin oturum başkanlığını yürüten Sağlık Bilimleri Üniversitesinden Prof. Dr. Hür Mahmut Yücer, Arnavutluk Başkanı Edi Rama’nın ilk defa bu konuyu açıklamasından sonra Türkiye, Balkanlar ve Rumeli’deki Bektaşiler’den büyük tepki sesleri yükseldiğini belirterek, panel boyunca Bektaşiliğin tarihini ve uluslararası hukuk nezdinde böyle bir devletin kurulup kurulamayacağının ele alınacağını ifade etti.
Uluslararası Tanınırlık Koşulu Siyasi İklime Bağlı
Arnavutluk’ta Bektaşi devleti kurulmak istenmesini, uluslararası hukuk ve siyaset açısından değerlendiren BTÜ İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. İsmail Akdoğan ise “Uluslararası hukuk, devletin varlık gösterebilmesini 4 unsura bağlamıştır. Öncelikle bir kara parçasına ihtiyaç vardır. Bu kara parçası üzerinde inanların yaşıyor olması ve bir otoritenin bulunması gerekir. Son olarak ise uluslararası siyaset sahnesinde, söz konusu devletin tanınması şart. Bu hususları kurulmak istenen Bektaşi devletine uyarladığımızda, Tiran yönetiminin tahsisi olursa; kara parçası, burada yaşayan insanlar ve otorite bulunuyor. Ancak uluslararası tanınırlığın kararını 193 ülke verecek. Eğer bu ülkeler, kurulacak olan Bektaşi Devletinin kendilerine hizmet edeceklerini düşünürlerse kabul verir ancak çıkarlarına ters düşerse burada siyaset devreye girer ve devletin tanınırlığı reddedilir” diye konuştu.
Vatikan Benzeri Devlet…
Arnavutluk’ta kurulacak Bektaşi devletinin Vatikan benzeri olacağından bahsedildiğini belirten Doç. Dr. İsmail Akdoğan, “Vatikan, 1929’da İtalya yönetimiyle Katolik Kilisesi’nin dışişleri bakanlığı vasfındaki bir kardinal arasında imzalanıp ortaya çıkmıştır. Bu anlaşmanın ikinci maddesinde, Katolik Kilisesi’nin ve İtalya’nın bağımsız iki devlet olduğu yer alıyor. Arnavutluk’ta Vatikan benzer bir devlet kurulacaksa Tiran yönetimi benzer bir anlaşma imzalamak zorunda kalabilir. Aynı zamanda İtalya, 1947 anayasasıyla Vatikan ve İtalya’nın iki ayrı bağımsız egemen devlet olduğunu ifade ediyor. Buradan bakılırsa, Arnavutluk yeni bir anayasal düzenleme yapmalı ancak bu anayasal düzenleme ülke yapısından dolayı zor duruyor.
Dini Otorite Temsili İçişleri Açısından Risk
Vatikan’da Papa’nın dini ve siyaseti elinde aynı anda tuttuğunu da vurgulayan Doç. Dr. Akdoğan, şunları kaydetti: “Dini ve siyasi otoritenin aynı anda bir ülkede bulunması başka devletlerin içişlerine müdahaleyi doğurur. Çünkü Papa, siyasi açıdan sadece kendi ülkesini temsil ederken, dini açıdan tüm Katolikleri temsil ediyor. Bu bağlamda Bektaşi devleti kurulduğu zaman dini açıdan Arnavutluk’taki Bektaşiliği mi temsil edecek yoksa dünyadaki tüm Bektaşileri mi temsil edecek? Bektaşi devleti ‘dini otorite olarak tüm dünyayı temsil edeceğim’ derse, Türkiye dâhil pek çok ülkenin içişlerine karışacaklar oluyor demektir.”
Balkanlar’da Pek Çok Tarikat Bulunuyor
Araştırmacı-Yazar Mikail Türker Bal, Arnavutluk’un yapısını, Bektaşiler ve diğer tarikatların varlığını anlatan konuşmasında, “Bektaşilik, Balkanların içinde yer alan birçok tarikattan sadece bir tanesi. Son 25 yıldır Türkiye’nin Balkanlarda izlediği politika sayesinde sınırların kalkmasıyla, turizm faaliyetleri arttı. İnsanlar bu coğrafyaya gidip geldikçe pek çok tarikatın bulunduğunu gördüler” şeklinde konuştu. Osmanlı döneminde, Balkanlarda yaşayan insanların milli karakterine göre tarikat seçtiklerinden bahseden Mikail Türker Bal, bölgede tarikatlar açısından karma bir durum olduğunu söyledi.
Bektaşiliğin Asıl Merkezi Türkiye’dir
Osmanlı döneminde iki büyük tarikat bulunduğunu, bunlardan birinin Mevlevilik diğerinin ise Bektaşilik olduğunu vurgulayan Gazeteci-Yazar Mehmet Hakan Kekeç ise “1925 yılında Bektaşi Tarikatının başındaki Dedebaba ile Mevlevi Tarikatının başındaki Çepni öldürülüyor. Bu olay ile Mevleviler Suriye’ye, Bektaşiler ise Arnavutluk’a gidiyor. Bu gidiş, Türkiye’nin iki tarikatın merkezi olması vasfını kaybetmesine neden oluyor. Bektaşiliğin merkezinin Türkiye’de olmasını isteyen Yusuf Fahri Baba, Adnan Menderes’in desteğiyle girişimlerde bulunuyor. Ancak bu proje o dönemler atıl kalıyor. Ancak şunu unutmamak lazım ki Baba Mondi’den önceki Reşat Bardi Türkiye’den icazet almıştır. Yani Bektaşiliğin merkezi Türkiye’dir” dedi.
